{
    "title": "Basmacı Hareketi",
    "image": "https://www.hareket.gen.tr/images/Basmaci-Hareketi-56749.jpg",
    "date": "19.01.2024 23:12:46",
    "author": "Fatih tanış",
    "article": [
        {
            "article": "<b>Basmacı hareketi,</b> Türkistan bölgesinde kurtuluş ve istikbali için yürütülen ayaklanmalara verilen isimdir. Basmacı hareketi, tarihte önemli bir yeri vardır. Saldıran, baskın yapan anlamına gelen basmacı hareketi, özellikle Ruslar tarafından gösterilen çete faaliyetleri için yapılmıştır. Yani basmacı hareketini diğer saldırılardan ayıran özellikleri ise oranın halkına dokunmaz özellikle yakaladıkları, soydukları Rus memurlarının mallarına el koyar ve elde ettikleri ganimetleri de fakirlere dağıtırdı.</div><div><br></div><div><b>Neden basmacı hareketi denilir?</b></div><div><br></div><div>Özellikle 1917 yılında Rusya'da gerçekleştirilen Bolşevik ihtilalinden sonra Türkmenistan bölgesinde faaliyet gösteren silahlı kuvvetlerine basmacı denilmesinin sebebi ise daha önceden bu kuruluşların başına geçenlerin belirli bir kısmı savaştan önceki yıllarda basmacılık yapan kişilerden olmasından dolayıdır. Bolşevik ihtilalinden önce ve sonra Ruslara karşı silahlı mücadele faaliyeti gösteren Türkistanlılar, Rusların kendilerini dünya kamuoyunda basmacı olarak tanıtmışlar ve aynı zamanda Türkistan bağımsızlığı ve İslam askerleri olarak gösterme gayesini gütmüşlerdir.</div><div><br></div><div><b>Enver Paşa'nın basmacı hareketindeki rolü</b></div><div><br></div><div>Enver Paşa'nın Türkistan'a gitmesi ve savaşa önderlik etmesi savaşın seyrini değiştirmiştir. Enver paşa, burada büyük orduları komuta etmesi ve başkaldırıya önder olarak katılması, orada bulunan tüm savaşçıları memnun şekilde karşılamasıyla bazı Sovyet Rusya yanlıları olan Buhara veziri ve emini, zeki Velidi tarafından pek tatmin edici olmamıştır. Enver Paşa tüm bu karşı olumsuzluklara rağmen Orta Asya İslam Devleti kurma amacıyla Sovyetlere karşı bir savaş başlatır. Daha sonra kızışan bu ortamda Enver Paşa Sovyetlere bir nota göndererek Kızıl Ordu'nun burayı yani Türkistan'ı boşaltmasını ister. Bunun üzerine Sovyetler Türkistan'dan çekilmeyeceğini söyleyerek bir savaşın çıkmasına sebep olmaktadırlar. Enver paşanın orduları savaş teçhizatlarından yoksun şekilde olmasına rağmen Duşenbe'yi Ruslardan kurtararak ilk zaferini elde etmiştir. Enver Paşa içinde bulunduğu konum ve silah yetersizliği yüzünden Rusların ağır silahları ve Türkistan'ın diğer önde gelenleri ile anlaşması sonucunda ikinci savaşı kaybeder. Türkistan liderleri Buharalı liderlerin yardım taleplerini geri çevirdikleri gibi Afganlıların yardımlarını da engellemişlerdir. Enver Paşa Duşenbe'ye yakın olan bir köye gelir. Rusların ani ve sinsi saldırısına maruz kaldı. Daha sonra makineli tüfek karşısında yetersiz olan Enver Paşa orada şehit düşer. Enver Paşa'nın ölümü üzerine Türkistan Bağımsızlık Hareketi zayıflamaya başlamaktadır. İşler tersine dönerek Sovyet Rusya ve Türkistan'da bulunan kızıl ordu güçlenmeye başladı.</div><div><br></div><div><b>Basmacı hareketinin başarısızlığa uğraması neden olur?</b></div><ul><li>Türkistan liderlerini kendi aralarında yeteri kadar düzen ve birlik en önemlisi merkezi kumanda kuramamaları</li><li>Dışarıdan yardım gelememesi</li><li>Savaşlarda kullanılan uçak, top, tank, ağır silahlar ve zehirli gazlar kullanan Ruslara karşı teçhizat yetersizliği</li><li>Dışarıdan yardımın gelmemesi</li><li>Enver paşanın şehit edilmesi</li><li>Türkistan'ın bazı liderlerinin ihanet içinde olmaları ve dışarıdan gelen yardım taleplerini reddetmeleri</li><li>Mücadele yapıldığı sırada araç, gereç, silah ve erzak yetersizliğinin olması</li><li>Türkmenistanlıların savaşı nasıl yöneteceğini bilmemeleri</li></ul><div><b>Basmacı hareketinin sonuçları</b></div><div><br></div><div>5 Aralık 1936'da Türkistan'da Sovyetler birliğine bağlı Kırgızistan, Özbekistan, Kazakistan ve Türkmenistan cumhuriyetleri kuruldu. Aynı zamanda bu cumhuriyetlerin askeri güce sahip olmamaları için bütün hakları kaldırıldı.</div>"
        }
    ]
}